RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) – DARING – Kelas V/1
Satuan Pendidikan :
Kelas / Semester : 5 / 1
Tema / materi pokok : 3. Kerukunan dalam bermasyarakat / 1. Basa Rinengga (tembung camboran)
Pembelajaran ke : 1 (satu)
Alokasi Waktu : 2 x 35 menit
TUJUAN PEMBELAJARAN
- Melalui kegiatan tanya jawab dan diskusi, peserta didik mampu menjelaskan pengertian tembung camboran dengan benar.
- Melalui kegiatan tanya jawab dan diskusi, peserta didik mampu menyebutkan 2 jenis tembung camboran dengan benar.
- Melalui kegiatan tanya jawab dan diskusi, peserta didik mampu menyebutkan 5 contoh tembung camboran dengan benar.
MATERI ESENSI
Basa Rinengga (tembung camboran)
NILAI KARAKTER
- Percaya diri
- Mandiri
- Nasionalisme
- Inisiatif
KEGIATAN PEMBELAJARAN
Kegiatan Pendahuluan
- Guru memberitahukan agenda kegiatan sehari sebelumnya.
- Guru menyapa orang tua dan siswa di WAG kelas dan memberikan materi hari ini sesuai agenda.
- Guru membagikan link (google meet) untuk kelas daring.
- Guru mengucapkan salam dalam bahasa Indonesia dan bahasa jawa.
- Guru mengajak siswa mengawali pembelajaran dengan berdoa menurut keyakinan masing-masing.
- Guru menjelaskan tentang materi dan tujuan pembelajaran hari ini yaitu tentang tembung camboran.
- Guru menjelaskan pentingnya melestarikan warisan kebudayaan berupa bahasa dan sastra jawa.
Kegiatan Inti
- Guru menjelaskan tema pembelajaran tentang kerukunan dalam bermasyarakat.
- Guru menjelaskan pengertian tembung camboran.
- Guru menjelaskan pengertian kata majemuk dalam bahasa Indonesia sebagai pembanding.
- Guru menjelaskan 2 jenis tembung camboran (wutuh dan tugel).
- Guru memberikan beberapa contoh tembung camboran.
- Guru memberikan beberapa contoh penggunaan tembung camboran dalam kalimat.
- Guru membuka sesi tanya jawab dan diskusi.
- Guru meminta siswa untuk berlatih mengidentifikasi tembung camboran di lembar aktivitas siswa.
- Guru meminta siswa untuk mendiskusikan hasil temuannya.
- Guru memberikan lembar kerja via WAG kepada siswa untuk dikerjakan secara mandiri.
- Guru mengingatkan kembali pentingnya melestarikan kebudayaan berupa bahasa jawa.
Kegiatan Penutup
- Guru memberikan motivasi bahwa mempelajari bahasa jawa itu tidak rumit jika dilakukan secara bertahap.
- Guru mengajak siswa untuk berdoa menurut kepercayaan masing-masing.
- Guru mengucapkan salam penutup.
PENILAIAN
Penilaian Sikap
Observasi selama kegiatan berlangsung
Penilaian Pengetahuan
Menjawab secara lisan
Menjawab worksheets
Penilaian Ketrampilan
Praktek
LAMPIRAN 1: RANGKUMAN MATERI
TEMBUNG CAMBORAN, SAROJA & ENTAR
Tembung Camboran yaiku tembung loro utawa luwih sing dijejerake, nanging mung nduweni teges siji. Tembung camboran bisa diperang dadi loro, yaiku:
- Tembung camboran wutuh. camboran wutuh iki isih diperang dadi
- tembung loro ngarep mburi sing padha tegese, sing ateges mbangetake. tuladha: ajur ajer, bibit kawit, edi peni, lsp.
- tembung loro ngarep mburi sing tegese kosok balen(lawan kata), tuladha: abot enteng, awan bengi, gedhe cilik, lsp.
- tembung loro ngarep mburi sing nduweni teges lanang wadon, tuladha: bethara bethari, dewa dewi, raseksa raseksi, lsp.
- Tembung camboran wancah, yaiku tembung loro utawa luwih sing dijejerake, nanging panganggone tembung kuwi mung saperang(sebagian).
Tuladha:
- Jiro, saka tembung siji loro
- Bangjo, saka tembung abang ijo
- Bulik, saka tembung ibu cilik
- Kosik, saka tembung mengko disik
- lsp.
Tembung Saroja, yaiku tembung kang rinakit saka rong (2) tembung kang (mèh) padha tegesé lan bisa nuwuhaké makna kang luwih teges. Bisa maknané perkara kang ana sesambungané, bisa uga kahanan kang mbangetaké.
Tuladha:
- sato kéwan = perkara kéwan
- ayem tentrem = tentrem tenan
- tepa tuladha = tuladha
- tresna asih = asih tenan
- colong jupuk = perkara nyolong utawa kagiatan nyolong.
Tembung Entar yaiku tembung silihan sing tegese dudu teges salugune utawa sabenere. Yen ing Bahasa Indonesia diarani arti kiasan.
Tuladha:
- adus kringet, tegese nyambut gawe mempeng
- adus luh, tegese nangis
- dawa ususe, tegese sabar
- abang raine, tegese isin
- lsp
LAMPIRAN 2 : LEMBAR AKTIVITAS SISWA
WAYAH SORE
Srengenge wis meh angslup. Langite isih katon padhang sumilak. Bocah-bocah kang dolan ing plataran jembar bawera isih padha suka parisuka. Bima sakancane isih playon. Kanca liyane ana sing gedrig, gobag sodor, gatheng, dhamparan, uga ana sing mung ngetutake wedhuse ing suketan.
Ora padha karo kanca-kancane kang katon sumyah gumbira, Sodin wiwit mau mung lungguh ijen. Praupane peteng kaya ana bab sing didhelikake. Karepe Surti arep takon, nanging sedhela maneh mendhung peteng ing praupane Sodin banjur owah dadi udan brebel-brebel, mbrebes mili.
Bareng didhedhes, Sodin kandha yen dolanane didhelikake Parmin. Parmin pancen dawa tangane. Dituturi ibune bola-bali nanging ora nggugu. Parmin uga pancen kandel kupinge. Yen dielingake kanca-kancane, Parmin malah kandha yen kanca-kancane kuwi pancen tipis lambene. Tenan, omongane Parmin pancen ngabangake kuping.
Surti banjur nggoleki Parmin, saperlu nakokake dolanane Sodin. Dhasar Parmin bocah entheng tangane, ditakoni ngono wae langsung njambak rambute Surti. Surti tiba glangsaran. Weruh kancane kelaran sing padha dolanan semburat nulungi sing kelaran.
Sore kuwi langit kang maune padhang sumilak sangsaya mbleret. Srengenge wis angslup. Sing padha dolanan ngringkesi dolanane, banjur
bali nyang omahe dhewe-dhewe. Sing angon wedhus, padha nggiring wedhuse bali menyang kandhange.
Coba tindakna pakaryan ing ngisor iki kanthi becik !
- Coba wacanen teks crita ing nduwur kuwi kanthi cetha!
- Coba golekana tembung-tembung sing kalebu:
- Tembung camboran wutuh: ……………………………
- Tembung camboran tugel: ……………………………
Saka tembung sing koktemokake kuwi coba gawea ukaramu dhewe!
LAMPIRAN 3: KISI-KISI
No | Materi Pokok | Level Kognisi | Bentuk Soal | Indikator Soal | No. Soal |
1 | Basa Rinengga (tembung camboran) | 2 | Isian | Disajikan sebuah kalimat rumpang, siswa mampu melengkapi dengan ragam bahasa rinengga (tembung camboran) dengan benar. | 1-10 |
LAMPIRAN 4: EVALUASI
Basa rinengga (tembung camboran)
I. Ceceg-ceceg ing ngisor iki isenana nganggo tembung camboran sing trep!
- ………………………… Parto kuwi adhike ibuku.
- Kurawa kuwi minangka pralambang angkara …………………………..
- Budi tuku jajan naga ……………………….. ing warung.
- Bocah-bocah kelas 5 lanang …………………….. padha kerja bhakti.
- Yen arep nyabrang dalan, entenana lampu ………………………. murup abang.
- Dadi murid kudu guyub ………………………… karo kancane.
- Bocah sekolah kuwi kudu nduwe tata ………………………….. sing apik.
- Yen mangsa rendheng ngene awan ……………………… mesti udan.
- Yen ngomong karo wong tuwa kudu nganggo unggah ……………………… basa sing trep.
- Jajan randha ……………………… kuwi digawe saka tape sing digoreng.
Kunci Jawaban
- Paklik
- Murka
- Sari
- Wadon
- Bangjo
- Rukun
- Krama
- Bengi
- Ungguh
- Royal
LAMPIRAN 5 : LEMBAR PENILAIAN
KI 1 – Anecdotal Record ”Religius Aspect”
No. | Name | Spiritual Aspects | ||||||||||||||||
Devout Worship | Being Grateful | Praying before & after doing activities | Tolerance | Rating | ||||||||||||||
Ex | VG | G | S | Ex | VG | G | S | Ex | VG | G | S | Ex | VG | G | S | |||
1. | Ayesha | |||||||||||||||||
2. | Jimny | |||||||||||||||||
3. | Reva |
KI 2 – Anecdotal Record ”Social Aspect”
No. | Name | Social Aspects | ||||||||||||||||
Nationalism | Confidence | Independence | Initiative | Rating | ||||||||||||||
Ex | VG | G | S | Ex | VG | G | S | Ex | VG | G | S | Ex | VG | G | S | |||
1. | Ayesha | |||||||||||||||||
2. | Jimny | |||||||||||||||||
3. | Reva |
KI 3 – Pengetahuan
1. Materi : tembung camboran
Kisi – kisi : definisi, jenis, dan contoh tembung camboran
No. | Nama | Kriteria | Total Nilai | |||
definisi | jenis | Contoh 1 | Contoh 2 | |||
1. | Ayesha | |||||
2. | Jimny | |||||
3. | Reva |
Kriteria | Excellent (98 – 100) | Very Good (85 – 97) | Good (75 – 84) | Fair (50 – 74) |
Kriteria | Mampu mendefiniskan tembung camboran, menyebutkan 2 jenis tembung camboran, dan menyebutkan contoh masing-masing jenis tembung camboran. | Mampu mendefiniskan tembung camboran, menyebutkan 2 jenis tembung camboran, dan menyebutkan tembung camboran. | Mampu mendefiniskan tembung camboran, menyebutkan 2 jenis tembung camboran. | Mampu mendefiniskan tembung camboran. |
Keterangan:
- Fair = Butuh bimbingan
- Good = Cukup baik
- Very Good = Baik
- Excellent = Sangat baik
LAMPIRAN 6: Remedial dan Pengayaan
- Remedial : Guru menjelaskan kembali materi dan membimbing dalam mengerjakan tugas.
- Pengayaan : Guru memberikan latihan tambahan untuk tracing.
Refleksi Guru :
- Hal-hal apa saja yang perlu menjadi perhatian Bapak/Ibu selama pembelajaran?
- Siswa mana saja yang perlu mendapatkan perhatian khusus?
- Hal-hal apa saja menjadi catatan keberhasilan pembelajaran yang telah Bapak/Ibu lakukan?
- Hal-hal apa saja yang harus diperbaiki dan ditingkatkan agar pembelajaran yang Bapak/Ibu lakukan menjadi lebih efektif?